Collectieve actie en vrijbuiterij
Er is een type van situaties waarin de onzichtbare hand niet werkt:
nl. bij de samenwerking => wordt bedreigd door het vrijbuitersgedrag.
Het nastreven van het eigenbelang is hier nadelig voor het algemeen belang.
- Voorbeeld 1: opruimen met het gezin:
4 mogelijkheden: - Iedereen ruimt op, behalve ikzelf.
- Iedereen ruimt op, ikzelf inbegrepen
- Niemand ruimt op.
- Niemand ruimt op, behalve ikzelf.
Als iedereen rationeel en nutsmaximaliserend denkt, kiezen ze allemaal het eerste en ruimt er uiteindelijk niemand de tafel op.
- Voorbeeld 2: the Tragedy of the commons: Hongersnood in de Sahellanden komt er niet door droogte, maar door overbegrazing van de savanne.
=> Elke herder had er belang bij dat iedereen aantal stukken vee beperkt zou houden, maar tegelijk had hij er zelf belang bij zijn veestapel uit te breiden.
Ze hoopten dat anderen hetgene zouden doen wat zij liever niet deden, maar die dachten natuurlijk ook aan hun eigenbelang.
Gevolg: veel te veel vee en massale hongersnood!
Oplossing: men gaat gronden privatiseren, bezit privé maken (liberaal idee)
- Voorbeeld 3: we willen dat publieke diensten en SZ onderhouden worden, maar zouden toch liefst zo weinig mogelijk belastingen betalen.
- Voorbeeld 4: bankrun => uit eigenbelang haalt iedereen zijn geld weg bij de banken, hoewel het in algemeen belang net beter is het dan te laten staan.
* Dit soort denken en handelen wordt geformaliseerd in de SPELTHEORIE:
2 handelende personen hebben de keuze: coöperatie of niet-coöperatie?
Om te kunnen spreken van collectieve-actie dilemma: T>R>P>S en T+S/2>0
- Als speler 1 denkt dat speler 2 gaat coöpereren, kan hij beter niet coöpereren want dan heeft hij 5 i.p.v. 3.
-Als spelers 1 denkt dat speler 2 niet gaat coöpereren, kan hij wederom beter niet coöpereren want dan heeft hij 1 i.p.v. 0.
=> Niet-coöperatie is dominante strategie en komen in het Nash-evenwicht.
( Pareto-optimaal: ze kunnen situatie verbeteren door samen te werken)
=> Het wantrouwen is te groot dat andere hen zal uitbuiten als ze coöpereren
- Voorbeeld 5: ethische revolutie in jaren 1990 in Italië
Er was veralgemeende corruptie, waar iedereen wel voordeeltje uithaalde, maar maatschappelijk was het een ramp. (publieke diensten werkten slecht)
=> Men besefte dat die KT-voordeeltjes voor eigenbelang niet opwogen tegen maatschappelijk belang en dat kwadrant I beter was dan kwadrant IV.
* ARGUMENTATIE TEGEN PESSIMISTISCH DENKBEELD
Het gaat slechts onder zeer beperkende omstandigheden op:
- Spelsituatie, beloningsstructuur en rationaliteit van alle actoren is bekend.
- Geen overleg mogelijk, geen 3de speler of instantie die beloften afdwingbaar maakt.
- Beloningsstructuur blijft ongewijzigd + spel wordt maar 1 keer gespeeld.
