Drie economische ordeningsmechanismen
Ordeningsmechanisme:
· productie
· distributie
· consumptie
Dit hoofdstuk legt het verschil uit hoe productie, consumptie en distributie in het verleden was georganiseerd en in de hedendaagse economie waar de markt een veel grotere rol speelt.
Volgens Heilbroner elke menselijke groep twee opgaven oplossen. 1) gemeenschap systeem ontwikkelen om goederen en diensten te produceren die nodig zijn voor eigen voortbestaan. 2) distributie productie zo regelen dat het productieproces voortgang kan vinden.
In moderne samenlevingen vinden beide opgaven via het marktproces plaats. De markt van goederen en diensten wordt er aangevuld door de financiële en arbeidsmarkt, die de distributie en de voortzetting van het kapitalistische productieproces waarborgen. Hoe dit in de traditionele samenleving speelt wordt omschreven door Polanyi door middel van verschillende mechanismen: wederkerigheid, herverdeling en het gemeenschappelijke huishouden (productie voor eigen consumptie). Die worden verbonden door drie principes; symmetrie, centrale besturing en autarkie (onafhankelijk land).
Gemeenschappelijk huishouden is de oikos: subsistentie-economie (vorm van zelfvoorziening, directe levensonderhoud). Oikos is gemeenschappelijk goed, zoals een clan, stam, klooster of ridderhofstee. Heilbroner voorbeeld de ridderhofstee. Het ging om grotere landerijen waar een feodale heer eigenaar was. Deel van de opbrengst van een land moest afgedragen worden aan de heer. Daar tegenover werd bescherming geboden en voedsel (wederkerigheid). Herverdeling speelt een beperkte rol in de middeleeuwen. Er vonden geen (geld)transacties plaats maar louter ruilhandel.
Rond 1600 vond er een overgang plaats van een subsistentie economie naar een markteconomie. Producten werden verkocht op de markt, loonarbeid begon vanzelfsprekend te worden, consumptiegoederen werden voor geld verkocht. Deze verandering werd door Ilrich als verliezers omschreven omdat veel mensen niet meer in hun eigen levensonderhoud konden voorzien.
In de traditionele oikos bestonden ook negatieve kenmerken zoals; onderdrukking, verplichting en afhankelijkheid, waarvan juist de markt de individu kan bevrijden. Maar dat neemt het grote belang dat oikos binnen een kapitalistische marktorde kan hebben niet weg. Tegenwoordig dient de oikos in aangepaste vorm de stevige basis te blijven vormen op grond waarvan de andere economische activiteiten hun betekenis krijgen.
