Mary Douglas: Structureel-functionalisme

Ook Mary Douglas meent dat symbolische systemen een belangrijke plaats innemen in de sociale wereld. Zij voegt daar wel de gedachte aan toe dat de symbolische structuren in verband staan met de sociale structuren.

Laatstgenoemde zouden inhoud en vorm van eerstgenoemde bepalen.

De symbolische structuren hebben een functie namelijk het versterken, beschermen en bestendigen van de sociale orde.

Douglas gaat als voorbeeld de verboden geformuleerd in Leviticus en Deuteronomium (2 bijbelboeken) nemen. (p.53)

Volgens Douglas heeft het geen zin om elke regel apart te verklaren. Ze hebben maar zin in een totaalconceptie van de wereld, volgens welke het volk van God moet gescheiden blijven van andere volkeren (tweedeling).

De gedacht van heiligheid drukt zich onder andere uit in de gedachte dat het lichaam integer en een perfect recipiënt dient te zijn. Vanuit die logica kan men begrijpen dat wat het lichaam zelf af- of uitstoot onrein wordt bevonden.

De tweedeling tussen integere en niet-integere dingen passen de joden toe op hun wereldvisie, zei verdelen de wereld in drie: aarde, water en lucht.

Om een verbod te verklaren moet je de symbolische structuur terugvinden. In tegenstelling tot Sahlins meent Douglas dat men die structuren op het diepere niveau zelf nog eens kan verklaren door de symboliek te relateren aan de sociale structuren.

De sleutel van deze logica is de tegenstelling tussen de dingen binnen en buiten de goddelijke alliantie (vb. opvattingen over de lichamelijke perfectie en alles wat het lichaam afstoot wordt als onrein gezien zoals menstruatiebloed,…). Deze opvattingen over reinheid en onreinheid dienen als analogieën om een algemene gedachte van sociale orde uit te drukken. Zij symboliseren kenmerken van de sociale structuur die door de leden van die sociale structuur bijzonder relevant worden geacht.

Telkens weer merkt men dat allerlei groepen de sociale structuur projecteren op het menselijke lichaam. Alle lichaamsproducten worden ‘gevaarlijk’ bevonden en omringd met bijzondere voorzorg. De lichaamsopeningen zelf worden ook als punten ervaren waarlangs het lichaam gemakkelijk kan worden gekwetst of ondermijnd.

Waar Sahlins en het structuralisme het houden op de autonoom verklarende kracht van symbolische systemen, voert Douglas een andere gedachte aan: symbolische systemen vormen gehelen die je vanuit een betekenisrelatie moet benaderen. Maar op een dieper niveau ligt de sociale structuur aan de basis van de symboliek. Zij voert twee soorten verklarende relaties aan:

• Symbolische systemen zijn functioneel voor het verdere bestaan van de sociale structuur: de symbolische systemen zijn er om de sociale structuur te bestendigen. Dit noemt men functionalistische verklaringen.
• Symbolische systemen worden veroorzaakt door de sociale structuur door analogische overdracht. Dit is een causale verklaring.