Geloofsleer, orthodoxie en heterodoxie

Nood aan gezag

de heilige teksten kunnen op verschillende manieren geïnterpreteerd worden >> er is nood aan gezag om de gelovigen op het juiste pad te houden:

- besluiten en verslagen van de oecumenische concilies worden al vroeg als gezaghebbend ervaren

- uitspraken van de paus krijgen na verloop van tijd ook meer invloed, maar t.o.v. algemene regelgeving spelen de oecumenische concilies veel meer mee

- sommige kerkleiders hebben een bijzonder goede naam als het op bijbelverklaring aankomt, de geschriften van 4 van hen (de ‘grote kerkvaders’) zullen later als bron van geloofsleer aangewend worden.

1) Ambrosius van Milaan (ca. 400)

2) Augustinus (ca. 400)

- meest diepgaande invloed op de intellectuele cultuur van de ME gehad

- beroemde werken:‘Confessiones’ (verslag van zijn zoektocht naar de ene, ware God) en ‘De civitate Dei’ (deel 1: theologisch bewijs van de superioriteit van het christendom; deel 2: het verhaal van de christelijke heilsgeschiedenis >> beeld van de twee steden)

3) Hiëronymus (ca. 400)

schrijft een Latijnse vertaling van de Bijbel die de standaardtekst van de B. wordt tijdens de ME (= ‘Vulgaat’)

4) Gregorius I de Grote (ca. 600) (een paus)

Late Oudheid en Vroege ME

inhoud van de leer wordt bediscussieerd- ontstaan ketterijen, zeker in het Oosten (invloed van de Griekse traditie van rationele filosofie)

Drie – eenheid

over de natuur van God: één God, maar drie verschijningsvormen! >>> Wat met Jezus?

- Nestorianen: Christus heeft een menselijke natuur

- Monofysieten: Christus heeft een goddelijke natuur

- Monotheleten: Christus bezit beide naturen

- Arianisme: Christus bezit een goddelijke en een menselijke natuur, maar is door deze laatste ondergeschikt aan de 2 andere godsfiguren

Concilie van Chalcedon (451): ‘één God, drie verschijningsvormen die allen gelijk zijn, maar één ervan (Jezus) heeft twee naturen.

Zuiverheid en spirituele elite?

- Pelagianisme:

* ‘De ware Kerk is slechts een spirituele elite’

* ‘door Gods genade is de mens vrij om te kiezen’

= elitaire kerk van zondelozen: het is mogelijk zonder zonden te leven, omdat de mens een vrije wil bezit

- Donatisme:

* zuiverheid staat centraal

* zuiverheid moest aanwezig zijn bij dienaars van God (=priester)-REDEN: onzuivere dienaar die rituelen uitvoert, maakt rituelen waardeloos

>>> Augustinus:

- ‘Kerk ontleent heiligheid aan de sacramenten, niet aan de motivatie van de leden’

- ‘Goddelijke genade is de bevrijding uit de boeien van de zondigheid, niet de gift van vrije wil’

Aan wie verleent God genade?

- Goddelijke predestinatie en menselijke wil bestaan naast elkaar

- iemands levenswandel speelt dus ook mee bij Gods’ Laatste Oordeel

>>> ketterijen blijven een lange tijd doorspelen door:

- het openlijk sympathiseren ermee door enkele leiders vb. Constantinus II (arianisme)

- de invloed van Anatolische en Syrische christelijke gemeenschappen en de Islam die tegen de verering van iconen ageren ( = iconoclasme):

* Byzantijnse Rijk is het iconoclasme gedurende twee langere periodes orthodox geweest

* in het Westen is het nooit aangeslagen, een icoon wordt er opgevat als didactisch materiaal

- verbinding van bepaalde heterodoxieën met regionaal separatisme vb. monofytisme in Syrië en Egypte ( Koptische Kerk)