Romeins recht

De staat heeft en grote impact op het (economisch) leven via het rechtssysteem. Zo ontstond de rechtswetenschap: geen ad hoc beslissing meer, maar onderbouwde oplossingen voor recurrente
26
problemen. Je moet rechtszekerheid hebben. In de Griekse wereld stonden de wetten op inscripties, en bestonden er eigendomsrechten, maar de meest doordachte teksten komen van de Romeinen. De rechtswetenschap ontstond opdat men niet alleen maar ad hoc oplossingen had, maar een algemene regel om terugkerende problemen op te lossen, in de 2de eeuw v.C., door magistraten. Een rechtsmagistraat vaardigde bij het begin van zijn ambtsjaar een edict uit voor welke klachten hij aanspreekbaar was en dergelijke meer. De formulae waren de basis voor de procesvoering. De taak van de rechtsgeleerden bestond uit het opstellen en aanpassen van de formulae en het interpreteren van feiten in functie van de bestaande formulae. De klassieke periode van het Romeins recht loopt van het begin van onze jaartelling tot ca. 250. Onder de dynastie van de Severi ligt het toppunt van het Romeins recht (3de eeuw). Vanaf de post-klassieke periode komen er geen innovaties meer: het zwaartepunt verschuift naar de keizerlijke kanselarijen. Bovendien treedt een academisering op: er ontstaan gerechtsuniversiteiten in Beiroet, Rome en Constantinopel. Het Romeins recht heeft een enorme invloed uitgeoefend op de middeleeuwen (‘ius commune’).
Het contractrecht bood en grotere rechtszekerheid: verfijning en uitbreiding van mogelijke contracten (verbintenissen, obligationes): voor alle denkbare vormen van krediet verwerven, handel, etc. is een contract mogelijk. Alle mogelijke afspraken kunnen afdwingbaar worden gemaakt. Er worden type-contracten opgesteld. Maar: de flexibilisering gaat nooit zover als modern recht, de vormvereisten blijven belangrijk.