Stress en coping

Coping: het proces van omgaan met belastende situaties.

Coping volgens Lazarus: er ontstaat psychologische stress wanneer er een spanningsveld is tussen de persoon en zijn omgeving, dat wil zeggen wanneer het individu het gevoel heeft dat zijn eigen mogelijkheden (draagkracht) niet toereikend zijn om met de eisen die in een bepaalde situatie aan dit individu worden gesteld (draaglast) om te gaan. Individuen moeten de stressor veranderen of moeten deze anders interpreteren, zodat deze er minder ongunstig uitziet. Deze poging wordt coping genoemd.

Bij coping gaat het dus om een poging tot het bereiken van aanpassing.

Coping kan cognitief of gedragsmatig, actief of passief zijn.

Folkman en Lazarus deelden coping op in 8 subschalen:

- confronterende coping - afstand nemen

- zelfbeheersing - vlucht en vermijding

- sociale steun zoeken - geplande probleemoplossing

- verantwoordelijkheid accepteren - positieve herbeoordeling

Wat is adaptieve coping?

Vijf belangrijke functies voor coping die bijdragen aan een succesvolle aanpassing aan een stressor (Cohen en Lazarus):

1. het effect van schadelijke externe omstandigheden verminderen
2. het tolereren van of het zich aanpassen aan negatieve gebeurtenissen
3. het behouden van een positief zelfbeeld
4. het behouden van emotioneel evenwicht en het verminderen van emotionele stress
5. het behouden van een bevredigende relatie met de omgeving of met anderen

Dit model suggereert dat het moeilijk te voorspellen is welk type copingstrategieën in welke situaties effectief zijn, aangezien probleemgerichte en emotiegerichte strategieën onderling afhankelijk zijn en samenwerken en tezamen de totale copingreactie vormen.

Coping is in sterke mate afhankelijk van de context: om effectief te zijn, moet het omgaan met stress flexibel zijn.

Meestal wordt gedacht dat probleemgerichte coping vaker adaptief is in gevallen waarin er iets kan worden gedaan om de stressor te veranderen of te reguleren: bijvoorbeeld het gebruik van één of meer cognitieve of gedragsmatige strategieën.

Emotiegerichte coping is daarentegen vaak adaptief in situaties waarin de betrokkene weinig controle heeft over de gebeurtenis of als deze weinig hulpmiddelen heeft om daarmee om te gaan.

Vechtlust is een reflectie van een soort realistisch optimisme en vastberadenheid, waarbij mensen met veel vechtlust de ziekte meestal rechtstreeks confronteren in plaats van deze te vermijden. Dit is een vorm van actieve, probleemgerichte coping. Gevoelens van wanhoop en hulpeloosheid staan hier tegenover en zijn een vorm van passieve, vermijdingsgerichte coping. In sommige onderzoeken werd vechtlust in verband gebracht met een betere prognose voor borstkankerpatiënten. Maar n.a.v. een meta-analyse werden hier vraagtekens bij gezet.

Veel toegepaste theorieën van coping

1. Probleemgerichte coping (probleemoplossende functie), dat wil zeggen pogingen tot instrumentele coping (cognitief en/of gedragsmatig) die op de stressor zijn gericht om de belasting te verminderen of om iemand meer reserves te geven. Tegenover:
2. Emotiegerichte coping (emotieregulerende functie), dat wil zeggen voornamelijk, maar niet uitsluitend, cognitieve pogingen tot coping die zijn gericht op het aansturen van de emotionele reactie op de stressor. Endler, Parker en Summerfeldt onderscheiden hierin emotiegerichte, taakgerichte en vermijdingsgerichte manieren van coping.
3. Attentioneel/confronterend, controlegericht (monitoring), waakzaam, actief, dat wil zeggen gericht op aandacht voor de bron van de stress en proberen het probleem op te lossen door er bijvoorbeeld informatie over te zoeken of d.m.v. actieve cognitieve of gedragsmatige inspanningen op de stressor te beheersen. Tegenover:
4. Vermijdend (blunting), passief, dat wil zeggen gericht op het minimaliseren van de bedreiging van de stressor, soms emotiegericht, soms gericht op het ontwijken van de feitelijke situatie, bijv. afleiding zoeken door aan plezierige dingen te denken of afleiding zoeken door zich met andere activiteiten bezig te houden om niet aan de stressor te denken.

Het copingproces (vrij naar Lazarus)

Antecedenten Processen Effecten

Doelstellingen, kortdurende

opvattingen, fysiologische

hulpmiddel veranderingen

v/d betrokkene

Stimulus Beoordeling en Strategieën Emoties

Type en aard v/d interpretatie voor coping Sociaal functioneren

schade, bedreiging Lichamelijk

v/h functioneren,

uitdaging, baat Gezondheid en ziekte

Interne en externe hulpmiddelen,

bijv. stijl van coping, persoonlijkheid,

sociale ondersteuning

Stijlen van coping en strategieën voor coping

Stijl van coping is de algemene neiging die individuen vertonen om op een bepaalde wijze op gebeurtenissen te reageren. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden tussen:

- vermijdingsgericht: de gewoonte om de stressor te vermijden

- controlegericht: de gewoonte om de stressor tegemoet te treden en er aandacht aan te besteden. Dit is een confronterende stijl, waarbij informatie wordt gezocht en verwerkt die relevant is voor de bedreiging van de gezondheid.

- monitors: mensen die aandacht aan de stressor besteden

- blunters: mensen die zich ongevoelig maken. Dit is een reflectie van de neiging om zichzelf af te sluiten voor informatie die relevant is voor de bedreiging of afleiding te zoeken.

Gedacht wordt dat stijlen van coping geen relatie hebben met de context of met de stresserende stimulus, het zijn daarentegen algemene vormen van coping die mensen meestal toepassen.

Functies van coping

De reden voor het kiezen van één of meer strategieën om met een vermeende stressor om te gaan, houdt verband met eerdere ervaring met die vorm van coping. Ook hangt het af van het doel wat bereikt moet worden. Het algemene doel van coping brengt de noodzaak met zich mee om het gevoel voor eigenwaarde en het zelfbeeld te behouden en om goede relaties met anderen te onderhouden.