Normenstelsel in onze samenleving

a. Rechtsregels

= gedragsregels die wettelijk op zijn gelegd door de overheid

b. Sociale regels

= ongeschreven, etiquette regels. De sancties van het overtreden van sociale regels zijn dan ook moreel (wat meestal zwaarder doorweegt dan een straf opgelegd door de overheid)

c. Morele regels vs Rechtsregels

In bepaalde gevallen vult het recht de morele regels aan.

bv: trouwen : in het wetboek staat goede zeden en goede trouw (de partners zijn verplicht samen te wonen en voor mekaar te zorgen)

bv: gasboetes: we weten dat sluikstort verboden is, maar toch gebeurt het nog omdat de sociale regels niet/minder gelden => een rechtsregel komt als gevolg van een morele regel

Maar vaak komen moraal en recht met mekaar in conflict.

bv: euthanisiewet

bv: hulp bij zelfdoding: als je immobiel bent en aan je beste vriend vraagt om medicijnen voor je te halen bij de apotheek omdat je echt een einde aan je leven wilt maken, zal hij vervolgd worden voor moord.

bv: wet rond euthanisie in gevallen van dementie: de wet is nog heel eng rond deze onderwerpen omdat ze niet puur rechterlijk “opgelost” kunnen worden vanwege de zware morele last

d. Godsdienstige regels

Ook godsdienstige regels spelen enkele rol in het recht. Al is het doel van deze regels wel om de eeuwige zaligheid van de mens te verzekeren, en zijn deze regels opgelegd door een Opperwezen, vinden we bepaalde regels terug in ons wetboek:

• G: zondag is een rustdag R: een wekelijkse rustdag is verplicht
• G: feestdagen kerstmis, hemelvaart R: betaalde feestdagen

Maar toch is het recht in het algemeen neutraal tegenover het geloof ( godsdienstvrijheid, wettelijk huwelijk is “meer correct” dan een kerkelijk huwelijk)

C. Wat is recht?

a. Dubbele betekenis

1. Het bestaande positieve rechtsstelsel
2. Het moreel begrip van recht --> rechtmatig is niet altijd rechtvaardigd!

bv: Vrouw Justitia heeft een blinddoek om, omdat zij blind is voor alles, ze volgt enkel en alleen de regels.

bv: boetes in Helsinki worden aangepast aan de hand van het inkomen van de veroordeelde

b. Definitie

Recht= een rationeel opgebouwd geheel van afgelijnde begrippen en normen, die, als ze niet worden nageleefd, gesanctioneerd kunnen worden door de overheid. Recht is bedoelt om de maatschappij te ordenen :

• rationeel opgebouwd geheel: een regel is pas een rechtsregel als hij past in het logisch opgetrokken gebouw van het recht. De gevoelens van de mens spelen steeds meer een rol, maar recht blijft grotendeels een logische en rationele bezigheid

begrippen en normen: de jargon die juristen gebruiken is strikter dan onze dagelijkse taal. Dit komt omdat een precieze omlijnde terminologie noodzakelijk is en dat deze terminologie zelf ook genormeerd is. Het verband tussen begrippen en normen is dus onlosmakelijk, door het afbakenen van begrippen, worden aan normen inhoud gegeven. Recht is daarom een begrippenarsenaal en een normenarsenaal

• bedoeling om de maatschappij te ordenen: het recht is in principe waardeneutraal maar wordt ingezet door de politiek om een beleid door te drukken
• sancties: een norm is slechts een rechtsnorm als er een sanctie aan verbonden is
• iedereen wordt geacht om het recht te kennen, wat dus de reden is voor mensen om beroep te doen op juristen
• recht verandert steeds, maar het is altijd de maatschappij die als eerste evolueert (cfr: flippo-wet)