Beoordeling van cultuurverschillen

Er zijn twee visies die een antwoord proberen te geven op het dilemma dat in de vorige paragraaf werd geschetst:

• Cultuurrelativisme gaat ervan uit dat je andere culturen moet bekijken zonder die te beoordelen met de maatstaven van de eigen cultuur. Elke cultuur is namelijk een uniek fenomeen en alle waarden en normen zijn relatief en kunnen dus niet als maatstaaf gebruikt worden. Cultuurrelativisten zullen accepteren dat er in andere culturen dingen gebeuren die hier niet door de beugel kunnen. Critici verwijten hen daarom dat hun tolerante houding omslaat in vrijblijvendheid en onverschilligheid ten opzichte van misstanden en onmenselijkheid.

Cultuurrelativisten willen echter geen verantwoordelijkheid dragen voor wat elders in de wereld gebeurd.

• Cultureel universalisme gaat ervan uit dat er algemene waarden en normen zijn die voor iedereen, waar ook ter wereld, zouden moeten gelden. De belangrijkste universele waarden zoals gelijkheid en vrijheid van meningsuiting en godsdienst, komen we tegen in de Verklaring van de

Rechten van de Mens. Naast deze universele waarden mag iedereen er zijn eigen waarden en normen op na houden. Zij willen optreden tegen misstanden zoals schendingen van mensenrechten. Een handhaving van de mensen rechten is dan ook een voorwaarde van hun wanneer ze steun willen geven aan een ontwikkelingsland. Critici verwijten cultuur universalisten etnocentrisme, omdat teveel zou worden uitgegaan van westerse waarden en normen.

De Wereldcommissie voor Cultuur en Ontwikkeling van de Verenigde Naties heeft in 1996 het fundament onder ontwikkeling genoemd. Daarmee werd het recht op een eigen culturele identiteit erkend. Wel werd er duidelijk gesteld dat zowel de klassieke als de sociale grondrechten onder de mensenrechten zouden moeten vallen.

Dit geeft aan dat je ook van ontwikkelingslanden mag eisen dat ze – naast klassieke rechten als vrijheid van meningsuiting, godsdienst, van organisatie en van vergadering, recht op inspraak, recht op een eerlijk proces, recht op gelijkwaardige behandeling, enz. – oog moeten hebben voor sociale rechten als:

• ‘Reproductieve gezondheidszorg’ door onder andere algemene toegang tot voorbehoedsmiddelen, betere zorg voor kraamvrouwen en zuigelingen.

• Verbetering van de positie van arbeiders in bedrijven zoals een veilige werkplek, betaling van minimumloon, verbod op dwangarbeid, op kinderarbeid en op seksediscriminatie.

• Zeggenschap van vrouwen over het eigenlichaam en leven, vrijwaring voor seksueel geweld. De verklaring uit 1996 hoeft niemand te verbazen.

Ook de verklaring van de rechten van de Mens uit 1948 ging er al vanuit dat mensenrechten universeel, dat wil zeggen geldend voor iedereen, waren.