De ijsbergtheorie: hoe komt gedrag tot stand?

Als we het communicatieproces willen begrijpen, moeten we weten hoe iemands gedrag tot stand komt. Met gedrag wordt hier bedoeld: datgene wat wij met onze zintuigen bij iemand anders kunnen waarnemen. Wat iemand zegt is dus gedrag, hoe iemand kijkt is gedrag, hoe iemand loopt is gedrag, enz.

Het eerste waar je naar kijkt bij mensen in je omgeving of op de werkvloer is gedrag. Wat doet iemand? Hoe doet hij dat? Als mens zet je gedrag in vanuit een overtuiging die je hebt over jezelf, anderen en je omgeving. Dat is het referentiekader, de bril waarmee je kijkt en reageert. De bril heeft te maken met de manier waarop je als mens zowel in je werk- als privéleven staat.

Waarom reageren mensen zoals ze reageren? Als we in hun hoofd zouden kunnen kijken, zouden we zien dat elke afzonderlijke reactie is opgebouwd uit dezelfde stappen.

Deze stappen staan in het onderstaande schema aangegeven. Dit schema wordt ook wel ‘Het IJsbergmodel’ genoemd omdat net zoals bij een ijsberg alleen het topje, in dit geval het gedrag van de andere persoon, te zien is. Alle onderliggende fases zijn voor ons onzichtbaar, maar dat betekent niet dat deze er niet zijn.