Discriminatie

Terwijl vooroordelen en stereotypen voornamelijk in ons hoofd zitten, betreft discriminatie ons handelen. Discriminatie verwijst doorgaans naar een niet gerechtvaardigd negatief of schadelijk handelen tegenover de leden van een groep, eenvoudigweg vanwege hun lidmaatschap van die groep. Als gevolg van de negatieve vooroordelen worden mensen gediscrimineerd. Stereotypen spelen een rol bij deze vooroordelen.

VOORBEELD

Het niet toelaten in een dancing van personen met een donkere huidskleur, is discriminatie.

Het eisen van een das is geen discriminatie, omdat ieder lid van elke groep zich een stropdas kan aanschaffen.

Het begrip ‘discriminatie’ wordt gemakkelijk gelijkgesteld aan racisme. Discriminatie is echter veel ruimer en subtieler. Discriminatie heeft niet steeds met extremisme te maken. Dit is mogelijk, maar zeker niet noodzakelijk. Niet alle vormen van discriminatie worden aangestuurd door extremistische ideeën of gedachten.

VOORBEELD

Een werkgever kan van mening zijn dat werknemers die rechtstreeks in contact treden met klanten of leveranciers bepaalde voorschriften qua kledij en uiterlijk moeten naleven. Vaak vraagt men van deze werknemers dat zij verzorgd en met onbedekt gelaat de klanten en leveranciers ontvangen. De achterliggende idee is dat het bedrijfsimago neutraal en open wil zijn en dit ook zo moet uitgedragen worden door de werknemers die met de buitenwereld in contact treden. Met racisme of vooroordelen tegen anders gelovigen heeft dit op zich niets te maken. Louter bedrijfsgebonden motieven sturen deze voorschriften. Toch zal de werkgever bij de omschrijving van deze voorschriften bijzonder voorzichtig en genuanceerd te werk moeten gaan. Zoniet zou hij zich toch kunnen bezondigen aan racisme of directe discriminatie op basis van geloof. Bron: Demeestere, Beyens & Callebaut, 2009, p. 14

Tal van criteria die tot op heden in het HR-beleid vaak worden gebruikt bij werving en selectie (vb. talenkennis), in het verloningsbeleid (vb. leeftijd) of het ontslagbeleid (vb. anciënniteit) komen in het vizier van de antidiscriminatiewetten. Elke werkgever doet er daarom goed aan zich bewust te zijn van de problematiek van discriminatie. Gebrek aan bewustzijn kan immers leiden tot onbewust discrimineren.

VOORBEELD

Een typisch voorbeeld van onbewust discrimineren is de behandeling van deeltijds werkenden. Maatregelen die benadelend werken voor deeltijdse werknemers kunnen ongemerkt negatief zijn voor vrouwen, eenvoudigweg omdat doorgaans meer vrouwen dan mannen deeltijds werken. Werkgevers vereisen voor sommige financiële voordelen een minimum aantal werkdagen. Deeltijds werkenden bereiken deze minimumdrempel moeilijker. Dit kan tot geslachtsdiscriminatie leiden. Bron: Demeestere, Beyens & Callebaut, 2009, p. 15

De termen vooroordeel, stereotype en discriminatie worden vaak door elkaar gebruikt. Dat is ook niet zo gek, want ze zijn alle drie gebaseerd op een proces van sociale categorisatie. Daarmee wordt bedoeld dat we mensen groeperen op grond van een gemeenschappelijk kenmerk en hierdoor vervolgens ons denken, voelen en handelen laten leiden. Dat gemeenschappelijke kenmerk kan elk kenmerk zijn, vb. opleiding, leeftijd, huidskleur, godsdienst, culturele achtergrond, taal, enz.

De drie termen worden ook verward omdat we snel denken dat wie stereotypeert bevooroordeeld is en ook wel zal discrimineren. Het is inderdaad zo dat iemand die bevooroordeeld is er stereotypen op nahoudt want vooroordelen zijn vaak gebaseerd op stereotypen, maar omgekeerd hoeft dat niet zo te zijn. Voorbeeld: je kan de stereotiepe opvatting hebben dat Inuit beter tegen de kou kunnen dan Vlamingen. Maar ben je daardoor bevooroordeeld?

Het is ook niet steeds zo dat wie bevooroordeeld is, ook discrimineert. Men kan sterk bevooroordeeld zijn, maar toch niet discrimineren, bijvoorbeeld omdat het verboden is, omdat men bang is dat te doen, omdat men geen slechte indruk wil maken in zijn sociale omgeving of omdat men geen klanten wil verliezen.

Het gevaar bestaat wel dat individuen en groepen die vooroordelen hebben, terecht komen in een negatieve vooroordeelspiraal. De wij-groep vertoont de tendens vooroordelen ten opzichte van de zij-groep overeind te houden en om te zetten in negatieve gedragingen.