Levensfasen en generatiewissel

In de menselijke levensloop kan je een aantal ontwikkelingsstadia onderscheiden. Gemiddeld worden door mensen van jong naar oud de volgende opeenvolgende levensfasen doorlopen: babytijd, peutertijd, kleutertijd, lagereschooltijd, puberteit, adolescentie, jongvolwassene, middenvolwassene, laatvolwassene en ouderdom. De volgorde van de levensfasen is voor iedereen hetzelfde. De leeftijd waarop de overgang van de ene naar de andere fase plaatsvindt, verschilt van mens tot mens. Kenmerkend voor iedere levensfase zijn de specifieke vraagstukken die men zich in die periode stelt. Iedere keuze die een mens maakt in een levensfase kan positieve of negatieve effecten hebben. Dat kan in een bepaalde levensfase tot een onopgeloste crisis leiden. In sommige collectivistische culturen wordt de keuze sterk beïnvloed of zelfs bepaald door de omgeving, maar ook in de westerse culturen laten mensen zich soms in meer of mindere mate beïnvloeden door hun omgeving.

Mensen hebben in een bepaalde levensfase bij het beantwoorden van hun levensvragen te maken met de bestaande tijdsgeest, die tot uiting komt in de maatschappelijke omstandigheden en gebeurtenissen en in de heersende gewoontes. Alle nieuwe generaties beïnvloeden de tijdsgeest in die volgende levensfase. De tijdgeest wordt dus bepaald door de generatieconstellatie: door het samenstel van de aanwezige generaties die ieder in een andere levensfase zitten.

Iedere generatie is in haar volgende levensfase de nieuwe generatie. Zij vult die levensfase in op haar eigen kenmerkende manier, die fundamenteel anders is dan die van de vorige generatie. Een generatiewissel houdt in dat er tegelijkertijd een nieuwe generatie senioren, een nieuwe generatie leiders, een nieuwe generatie medioren en een nieuwe generatie junioren ontstaat. Dat genereert vier natuurlijke en parallelle vernieuwingsimpulsen in een bedrijfscultuur. Het verbinden van generaties en levensfasen maakt zichtbaar dat alle generaties cultuurvernieuwende invloed hebben, ieder in hun eigen levensfase.

Een generatiewissel luidt het begin in van een verandering van de tijdsgeest. De generatiewissel duurt in totaal 15 jaar. Alle levensfasen zijn om de 15 jaar voor een kort moment gevuld met een generatie. Op die momenten is een generatieconstellatie compleet.

Om de 15 jaar ontstaat er als gevolg van een generatiewissel een nieuwe generatieconstellatie. Dit is een bepaalde combinatie van verschillende generaties. Een nieuwe generatieconstellatie brengt een nieuwe tijdsgeest met zich mee. Een nieuwe generatieconstellatie in een bedrijf begint te ontstaan op het moment dat het eerste cohort van iedere generatie toetreedt tot een volgende levensfase. Tegelijkertijd wordt de oudste generatie, in de seniorfase, kleiner door uittreding uit het arbeidsproces. Ook de leiderschapsfase wordt gaandeweg ingevuld door een nieuwe generatie.

De huidige generatiewissel begon in 2000 met de toetreding van het eerste cohort tot de volgende levensfase en eindigt in 2015, met de toetreding van het laatste cohort van iedere generatie. De cultuurvernieuwende effecten merken we als het 7de en 8ste cohort tot de volgende levensfase toetreden. Op dat moment bezetten de generaties getalsmatig de volgende levensfase voor de helft of meer. Een paar jaar na het begin van een generatiewisseling vindt een merkbare verandering van de sociale stemming plaats.

Een golf aan veranderingen overspoelt veel levensterreinen, van opvoeding tot leiderschap, en het gevoel dat mensen hebben over zichzelf en over hun maatschappij verandert. Dit impliceert dat de invloed van een generatie in een organisatie pas begint als er meerdere leden van die generatie aanwezig zijn. Als het 7de en 8ste cohort aanwezig zijn, zou de invloed van de generatie op een cultuur merkbaar moeten worden. Dit zou voor België een merkbare verandering van de tijdgeest betekenen rond 2022-2023. Het kantelpunt kan per bedrijf verschillen, afhankelijk van de demografie en van de aan- of afwezigheid van remmende en bevorderende factoren (vb. de mate waarin de andere generaties de invloed van een generatie toelaten, de mate waarin de leiders van de verschillende generaties elkaar ontmoeten, enz.).

Opgelet: de figuren in dit hoofdstuk zijn afkomstig uit het boek ‘Het generatieraadsel’ van Aart Bontekoning, een Nederlandse onderzoeker naar generaties. De benamingen van de generaties die in Nederland gebruikt worden, verschillen echter van de generatiebenamingen die in Vlaanderen gebruikt worden. Deze figuren geven wel duidelijk inzicht in de link tussen generaties, levensfasen en generatiewissels. Gebruik de figuren hiervoor. Bij je zoektocht naar generatiekenmerken richt je je beter tot de Vlaamse literatuur hieromtrent.