Om te kunnen produceren zijn productiefactoren of productiemiddelen nodig. We maken onderscheid tussen de volgende productiefactoren arbeid, kapitaal, natuur en ondernemerschap.
Onder kapitaal verstaan we zowel geldkapitaal als kapitaalgoederen zoals gebouwen en machines.
De arbeidsmarkt is een abstracte markt waar werkgevers (vraag) personeel vragen en werknemers en werkzoekenden (aanbod) zich aanbieden. Het aanbod van arbeid bestaat uit de werknemers die een baan hebben, de zelfstandigen en de werklozen. Dé arbeidsmarkt bestaat niet, de arbeidsmarkt bestaat uit een groot aantal deelmarkten die min of meer met elkaar in verbinding staan.
Vakbonden (werknemersbonden) en werkgevers(-bonden) onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden van de werknemers en leggen dit vast in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao). In een cao worden in de eerste plaats het loon en de normale arbeidstijd geregeld en daarnaast vakantieregelingen, pensioen, overuren en reiskostenvergoedingen.
Averechtse selectie kun je voorkomen door:
We zien hier dat de goede (de lage) risico’s opdraaien voor de slechte (hoge) risico’s. Als de goede risico’s massaal besluiten de verzekering op te zeggen, blijven alleen de slechte risico’s over en zal de premie drastisch stijgen. Er is hier sprake van averechtse selectie: de verzekeraar wil graag de goede risico’s als klant, maar hij bereikt het tegendeel: zijn klanten zijn de slechte risico’s. De goede (lage) risico’s verzekeren zich niet meer en alleen de slechte (hoge) risico’s blijven over. Verzekeren is dan niet meer zinvol omdat de premie de grens nadert waarop het niet meer zinvol is de fiets te verzekeren.
Het gevolg van verzekeren is dat je het niet meer zo nou neemt en de fiets niet voorziet van een goed en degelijk slot. Waarom daar geld aan uitgeven als de fiets toch verzekerd is? Dit noemen we moreel wangedrag of moreel risico (moral hazard). Omdat je verzekerd bent, word je onvoorzichtig en neemt de kans toe dat de fiets gestolen wordt. Stel dat als gevolg van moreel wangedrag het risico dat fiets gestolen wordt stijgt van 1 op 20 fietsen naar 1 op 10 fietsen. Dat betekent dan een verdubbeling van de premie van € 30 naar € 60.
Voor de fietser die wel over een degelijk fietsslot beschikt en zijn fiets altijd afsluit kan de verhoging van de premie een reden zijn om zich niet meer te verzekeren. De kans dat een fiets met een degelijk fietsslot gestolen wordt is immers 1 op 40. Bij een dagwaarde van de fiets van € 600 zou dat op een premie uitkomen van € 600/40 = € 15.
Als je een mooie fiets hebt, vind je het heel vervelend als die gestolen wordt. Dat de fiets gestolen wordt is een risico voor de bezitter van een fiets. Mensen houden niet van risico’s. Als fietsbezitter vertoon je - zoals dat heet - risico-avers gedrag. Omdat je het risico niet wilt lopen dat je fiets gestolen wordt, verzeker je de fiets.
Een verzekering is een overeenkomst tussen een verzekeraar en een verzekerde waarbij de verzekerde tegen betaling van een premie de garantie krijgt dat een schade aan de verzekerde door de verzekeraar wordt vergoed. De vraag naar verzekeringen is afhankelijk van de hoogte van de risico-aversie bij de consument, de hoogte van de premie en het inkomen van de consument.
De hoogte van de (verzekerings-) premie is afhankelijk van de kans dat de fiets gestolen wordt en de prijs van de fiets. Als er een kans is van 1 op 20 in één jaar dat je fiets gestolen wordt en de gemiddelde dagwaarde van een fiets is € 600 dan bedraagt de premie 1/20 × € 600 = € 30. Dit nog afgezien van de andere kosten van de verzekeringsmaatschappij zoals administratiekosten en overheadkosten en afgezien van de winstopslag voor de verzekeringsmaatschappij.
