Inleiding

Er zijn 3 soorten uitspraken:

• Empirische uitspraak: zij legt een feitelijk verband tussen 2 onderwerpen (beschrijvende vaststelling)
• Technisch relatie: zegt wat men kan doen om iets tegen te gaan, het zijn feitelijke uitspraken à verifieerbaar

Niet elke technische relatie geeft aanleiding tot een normatieve!

• Normatieve uitspraak: zegt wat men hoort te doen om iets tegen te gaan.

- geen waarheid, geen valsheid

- wel of niet justifieerbaar

→ Alleen technische maatregelen die ook normatief gejustifieerd zijn, komen in aanmerking voor uitvoering.

Positieve economie: een wetenschap die zich beperkt tot het vaststellen en verklaren van feitelijke verbanden en tot het aangeven van technische mogelijkheden om vooraf gegeven doelen te bereiken.

(verklaring manier waarop g en d onder omstandigheden van schaarste worden verdeeld) à geen voorschriften, niet hoe men zou moeten handelen

Normatieve economie: een econoom die allerlei aanbevelingen doet stapt eigenlijk in een normatieve rol.

De rechtvaardigheidstheorieën hebben een normatieve basis van de allocatie van maatschappelijke middelen als onderwerp. Ze maken deel uit van de normatieve economie. De filosofische grondslagen worden dan weer onderzocht in de ethiek. De ethiek omvat het kritisch onderzoek van de methodes voor het justifiëren en onderzoeken van normen, waarden, regels en beginsels en de justificatie zelf van deze gegevens.

Het normatieve gaat hier dus om de ethische verdeling van goederen en diensten.

- een distributieve of verdelende rechtvaardigheid: “ hoe hoort men lasten en baten (pos. en neg. inkomens, kansen, macht, …) te verdelen?”

- justificaties van de verdeelpatronen

2 typen:

• in termen van het beschikken over middelen om fundamentele zaken te doen (utilitarisme, Rawls) à doelen realiseren
• in termen van negatieve basisrechten (Locke, Nozick)

i. Theorie

Max Weber geeft een verklaring voor het ontstaan van het kapitalisme die althans in een gesimplifieerde versie haaks staat op de historisch-materialistische zienswijze.

In meerdere van zijn werken ziet Weber de rationalisering als centraal kenmerk van de Westerse maatschappijen. Het sociale handelen veronderstelt namelijk dat een bepaalde berekenbaarheid van het gedrag van anderen en van jezelf is. Die berekenbaarheid kan, volgens Weber, op drie manieren gebeuren:

• Doelrationeel: (zweckrational) het gedrag van anderen en de rol van voorwerpen wordt gezien als een middel om een doel te bereiken. Hier worden de verschillende mogelijke manieren om een doel te bereiken beschouwd en de meest optimale gedragswijze wordt geselecteerd.
• Waardenrationeel: (wertrational) het handelen wordt bepaald door een geloof in de intrinsieke waarde van een ethische, morele, esthetische, religieuze of andere gedragsvorm, onafhankelijk van de kansen op welslagen. Men handelt dus omdat men iets belangrijk vindt.
• Traditioneel: het handelen wordt bepaald door de overlevering of de gewoonte.

Weber signaleert een belangrijk parallellisme tussen de rationele organisatie van de economie en de rationele organisatie van andere activiteitsgebieden in het Westen.

Belangrijke kenmerken van de kapitalistische organisatievorm vindt men ook in andere maatschappijen dan de Westers (vb. winststreven). Maar nergens elders werd de vorm van kapitalisme ontwikkeld die berust op de rationeel-kapitalistische organisatie van vrije arbeid. Andere typische kenmerken van het Westerse kapitalisme die Weber aanwijst zijn: de scheiding van huishouden en bedrijf; en de rationele boekhouding.

Weber wijst op de ontwikkeling van een mentaliteit die de praktisch-rationele levensvoering centraal stelt. Dit heeft zijn oorsprong in het protestantisme (meer bepaalt calvinisme) en hangt nauw samen met de predestinatieleer. Dit gaat ervan uit dat alle mensen van nature zondig zijn en dat zijn werken hem niet kunnen redden. Daar kwam nog bij dat de predestinatieleer de psychologische behoefte opwekte om zichzelf te overtuigen van het uitverkoren-zijn. Het succes in het zakendoen, gecombineerd met een ascetische levenshouding, werd gezien als een teken van de goddelijke genade.

ii. Bedenkingen

In feite zijn Max Webers verklaringen niet eenduidig ‘culturalistisch’: het is zelfs niet altijd duidelijk of hij de religie ziet als oorzaak van de economische veranderingen of hij wijst op een parallellisme tussen economie en religie.

Ook is de tekst van Weber intern contradictorisch.

Transitiedebat is het debat over de vraag hoe het kapitalisme is ontstaan. Transitiehistorici proberen door het gebruik van vergelijkend materiaal uit verschillende periodes en culturen constanten te vinden in de evolutie van maatschappelijke systemen.