- Augustinus: nadruk op ‘de kenniskracht van de emotie’ (bemin en doe wat je wil)
- Blaise Pascal: het hart heeft bepaalde noden die de rationaliteit niet kan bieden
- Fenomenologie van Kant: ‘de leer van de verschijnselen van dingen’ t.o.v. het niet te vatten Ding-an-sich
-Fenomenologie van Hegel: het aan zichzelf ‘verschijnen’ van de geest doorheen de natuur en de geschiedenis, vanuit de zintuiglijke kennis tot het absolute wezen
- Moderne fenomenologie: Husserl, Heidegger (fenomenologische methode, hoe tot kennis komen? )
- Edmund Husserl (19e – 20e eeuw)
- Fenomenologische methode:
* volledige concentratie
* onszelf van alle vooroordelen ontdoen
= fenomenologische reductie: men reduceert het denken tot het object
= soort beschrijvende/descriptieve psychologie
- Fenomenen zijn de werkelijkheid: geen onderscheid tss fenomeen en ding-an-sich
We moeten tot het wezen van die fenomenen doordringen want het zijnde verschijnt slechts in en door de fenomenen.
à daarom is fenomenologie volgens Husserl de basis wetenschap
- Het fenomeen (waargenomen object) verschijnt in mijn bewustzijn maar is meer dan wat in mijn bewustzijn verschijnt
Vb: kland (sirene) verschijnt in mijn bewustzijn, maar wordt veroorzaakt door een ambulance à we moeten vanuit het bewustzijn tot het wezen van de zaken zelf gaan (de Wesensschau)
- artistieke, poëtische visie (vb kunstenaar ziet landschap anders dan verstrooide wandelaar)
- Jean-Paul Sartre (20e eeuw)
- 2 polen:
* zinvraag: humanistisch atheïstisch existentialisme
* uitzicht-vraag: een sociale filosofie
- Humanistisch of atheïstisch existentialisme
L’existence précède l’essence: het menselijke zijn is een toevalligheid
(een zeker determinisme)
La réalité pour moi: alleen de werkelijkheid die je zelf (subjectief) beleeft is van belang, je moet je niet laten leiden door wat anderen zeggen
Exister c’est choisir: de mens is fundamenteel vrij (het determinisme is dus tegelijkertijd verweven met vrijheid) deze vrijheid is zowel een gegeven als een opdracht
L’existentialisme est un humanisme: (p.87)
Determinisme kan leiden tot wanhoop omdat er geen enkele oplossing schijnt te zijn
Hierdoor zou je kunnen doen wat je wilt, omdat er geen straffende of belonende god is.
Sartre verwerpt deze verwijten, existentialisme maakt een écht menselijk leven mogelijk, door de verwerping van het godsidee, krijgt de mens keuzevrijheid ‘de mens is niets anders dan wat hij van zichzelf maakt’
We moeten niet enkel handelen in eigenbelang maar denken aan onze medemens. à onze verantwoordelijkheid omvat de hele wereld
- § Sartres sociale filosofie
- Critique de la raison dialectique:
Kapitalisme fundamenteel in vraag stellen
Belang van het individu, met zijn emoties, erkennen
Marxisme : interpretatie van geschiedenis en werkelijkheid
Existentialisme: de concrete benadering van deze werkelijkheid
Marxisme zonder existentialisme = dogmatisme (verstarring)
Existentialisme zonder marxisme = pessimisme (het absurde) [Heidegger/Jaspers]
of
soort religie (god als toevlucht uit angst) [Kierkegaard/Marcel]
- Het christelijke existentialisme van Marcel (19e – 20e eeuw)
- De hedendaagse mens kent geen verschil meer tussen het zijn (ons wezen) en het hebben
We zijn slaaf geworden van wat we hebben.
- Onderscheid tussen probleem (iets wat buiten mij staat en dat ik kan onderzoeken) en mysterie (iets waarin ik zelf met mijn hele wezen betrokken ben)
het ‘zijn’ is een mysterie
- De joodse existentiefilosofie van Buber en Levinas (19e – 20e eeuw)
Buber:
- Ich und Du: de mens staat op 2 manieren in de wereld
* ich-du: relatie tussen ik en jij (andere mensen of God) door deze relatie met een ‘jij’ worden we pas écht ‘ik’
* ich-es: de ervaring van de dingen rond ons
Verschuiving van du naar es: we ervaren onze medemensen vaak als dingen, in plaats van met hen in relatie te treden
- Hij ijvert voor het streven naar een utopie: ideaalbeeld van een gemeenschap waar iedereen de anderen als ‘du’ en dus als gelijke beschouwt
Levinas
- Ons bestaan is een oproep en een opdracht (in de lijn van Sartre)
- Risico tot verlies van de uitzichtvraag; (niet enkel denken aan zelfontplooiing maar ook verantwoordelijkheid opnemen voor anderen)
- De kern van de werkelijkheid ligt hem in de ervaring van de Ander, men moet anderen steeds voorop plaatsen (inzicht in de werkelijkheid brengt ons tot uitzicht op juiste handelen)
- Ernst Bloch (19e – 20e eeuw)
Op welke manier vind je de vraag naar zin, inzicht en uitzicht terug bij Bloch? (examenvraag!)
- Ludwig Wittgenstein (20e eeuw)
- Tractatus logico-pilosophicus: ‘Waarover je niet praten kan, daarover moet je zwijgen’
maakt een verschil tussen het ‘zegbare’ en dat wat op een ander manier benaderd moet worden
- Philosophische Untersuchungen: Taal wordt altijd gebruikt binnen een welbepaald ‘taalspel’ waarvan we de regels moeten kennen om de zin van de uitspraken te kunnen begrijpen
- Op welke manier vindt je de vraag naar zin, inzicht en uitzicht terug bij Wittgenstein?
(examenvraag!)
