Studying Cognitive Development: Classic Approaches

De behavioristische benadering van cognitieve ontwikkeling bestudeerd de mechanismen van het leren. Het is begaan met hoe gedrag veranderd als reactie op ervaringen.

Belangrijke mechanismen om te leren zijn klassieke en operante conditionering. Het onvermogen van kinderen om voor het tweede levensjaar herinneringen op te slaan wordt wel infantiele amnesie genoemd. Er zijn hiervoor veel theorieën bedacht, maar het blijkt dat kinderen wel degelijk een geheugen opbouwen in hun vroegste jeugd. Dit is via operant conditioneren aangetoond. Kinderen herinneren zich de beloningen die ze gekregen hebben zolang ze er maar af en toe aan herinnerd worden. Het is mede afhankelijk van of het voorwerp en de context wel hetzelfde zijn. Generalisatie treedt immers pas later op.

De psychometrische benadering probeert kwantitatieve verschillen te meten door tests te gebruiken die deze bepaalde vaardigheden kunnen meten. Intelligent gedrag wordt gedefinieerd als gedrag dat een doel heeft en dat zich aan kan passen aan verschillende omstandigheden. Voor zuigelingen en kleuters is dit uiteraard lastig te meten. Cognitieve ontwikkeling kan gemeten worden met de Bayley Scales of Infant and

Toddler Development. Deze is onderverdeeld in de gebieden cognitief, taal, motorisch, sociaal-emotioneel en aanpassing. Met behulp van de Home Observation for Measurement of the Environment kan de thuissituatie van een kind beoordeeld worden. Men kijkt naar de mate waarin de ouders participeren in het leerproces van het kind en de hoeveelheid boeken en speelgoed waar het kind van kan leren in huis. Zes aspecten van de thuisomgeving hebben invloed op de cognitieve ontwikkeling: aanmoedigen om de omgeving te ontdekken, aanleren van sociale en taalvaardigheden, prijzen wat het kind bereikt heeft, begeleiden van oefenen van nieuwe vaardigheden, bescherming tegen slecht gedrag en stimulatie van communicatie.

Er is gebleken dat vroeg ingrijpen bij risicogezinnen gunstig kan zijn voor de cognitieve ontwikkeling. Dit ingrijpen werkt het best als het tijdens de gehele schoolperiode gecontinueerd wordt om terugval te voorkomen. Het dient tevens intensief te zijn, in de vorm van meerdere uren per dag. Ook moet het directe educatieve ervaringen bevatten en gezondheids- en gezinsadviezen. Tot slot moet de interventie op het individu afgestemd worden.

Volgens de benadering van Piaget wordt gekeken naar kwalitatieve veranderingen. Pasgeborenen beginnen in het sensomotorische stadium met het eerste substadium. Dit loopt van de geboorte tot 1 maand. In dit stadium krijgt het kind controle over enkele van de reflexen. In het tweede substadium, wat loopt van 1 maand tot 4 maanden vinden veel circular reactions plaats. Dit zijn resultaten van handelingen die per ongeluk veroorzaakt worden en door het kind bewust gereproduceerd worden. Ook leren ze geluiden de herkennen en discrimineren tussen verschillende zintuiglijke prikkels.

In het derde substadium, wat loopt van 4 tot 8 maanden, gaan kinderen de omgeving manipuleren om effecten buiten het eigen lichaam te krijgen. In het vierde stadium (8-12 maanden) gebruiken kinderen eerdere ervaringen en schema’s om nieuwe problemen op te lossen. Het gedrag begint hier doelgericht te worden. In het vijfde substadium (12-18 maanden) variëren kinderen hun handelingen met een voorwerp om eenzelfde resultaat te krijgen. Het zesde stadium (18-24 maanden) is een overgangsstadium naar het preoperationele stadium. Representatievermogen ontwikkelt zich hier, het vermogen voorwerpen en handelingen in gedachten te vormen en hier via symbolen of woorden naar te verwijzen. Ze kunnen nadenken over handelingen voor ze deze ondernemen. Tijdens deze zes stadia ontwikkelt het denken en het geheugen zich.

Imitatie gebeurt al op zeer vroege leeftijd. Onzichtbare imitatie, imitatie van lichaamsdelen die het kind niet kan zien gebeurt doorgaans na zichtbare imitatie, maar kan ook al op zeer vroege leeftijd optreden. Vanaf zes weken kan uitgestelde imitatie optreden, imitatie die pas na een dag of zo uitgevoerd wordt.

Doorgaans gebeurt dit bij 6-9 maanden. Elicited imitatie is imitatie die optreedt als een kind een bepaalde serie handelingen gezien heeft, maar deze nog nooit heeft uitgevoerd.

Object permanence is iets dat moet groeien. Tijdens het derde substadium zoeken kinderen een voorwerp dat ze hebben laten vallen, maar als ze het niet kunnen zien, houden ze op met zoeken. In het vierde substadium kijken ze het eerst naar de plek waar het voorwerp voor het eerst gevonden is, ook al hebben ze gezien dat het ergens anders heen verplaatst werd. Dit gebeurt niet meer in het vijfde substadium. In het zesde stadium is object permanentie volledig ontwikkeld. De leeftijd waarop object permanentie ontwikkeld is, is nog steeds onderwerp van discussie. Pictorial competence is het vermogen te begrijpen dat voorwerpen op foto’s wat anders zijn de voorwerpen in het echt. Rond 15 maanden kunnen kinderen onderscheid maken tussen echte voorwerpen en voorwerpen op foto’s. Volgens de dual representation hypothesis ontwikkelt pictorial competence zich langzaam omdat het moeilijk is voor kinderen om zowel een mentale representatie van de foto als van het echte voorwerp te vormen. Kinderen van twee jaar oud hebben ook moeite een model van een voorwerp in relatie tot dat voorwerp te zien. Ze zien het eerder als een op zichzelf staand object.

Studying Cognitive Development: Newer Approaches

De informatieverwerking benadering richt zich op cognitieve ontwikkeling door processen te analyseren die informatie detecteren en verwerken. Een van deze processen is habituatie, de verminderde reactie op een prikkel naarmate deze prikkel vaker aangeboden wordt. Dishabituatie is de versterkte reactie op een nieuwe prikkel naarmate een kind gehabitueerd raakt voor de oude prikkel. Efficiëntie van informatieverwerking wordt geanalyseerd door te kijken hoe snel een kind habitueert, hoe snel hun aandacht herstelt bij nieuwe stimuli en hoe lang ze naar de nieuwe en oude stimulus kijken.

Habituatie is een voorspellen voor cognitieve ontwikkeling.

De tijd dat een kind naar een voorwerp kijkt is een maat voor visuele preferentie. Het visueel herkenningsgeheugen is de vaardigheid een bekende stimulus van een nieuwe te onderscheiden.

Ook nieuwe geluiden kunnen onderscheiden worden van oude geluiden. De zintuigen werken al vanaf de geboorte samen, een proces dat cross-modal transfer genoemd wordt. Hierbij hoort een kind bijvoorbeeld een geluid en kijkt dan in deze richting. Aandacht ontwikkelt zich ook op een bepaalde manier.

De tijd dat een kind naar een voorwerp kijkt neemt de eerste 8-10 weken toe om dan geleidelijk aan af te nemen. Rond 12 maanden ontwikkelt joint attention zich, het staren naar voorwerpen waar volwassenen naar staren. Het blijkt dat informatieverwerkingsnelheid een goede maat is om intelligentie op latere leeftijd te voorspellen.

Het principe van causaliteit wordt begrepen rond de 6 maanden. Alleen simpele interpretatie van causale gebeurtenissen is dan nog mogelijk. Complexere gebeurtenissen kunnen rond de 10-15 maanden begrepen worden.

Categoriseren gebeurt waarschijnlijk vanaf een maand of drie. In eerste instantie wordt gecategoriseerd op vorm, kleur en patroon, maar na het eerste jaar worden categorieën gebaseerd op functie en kennis die het kind van de wereld heeft. Kinderen die voorwerpen kunnen betasten in plaats van alleen maar bekijken vormen sneller categorieën. In het tweede jaar gaat taal tevens een rol spelen.

Bij violation of expectation laat men een kind habitueren voor een bepaalde gebeurtenis om deze vervolgens anders te laten verlopen. Kinderen kijken hier dan langer naar, wat als indicatie gezien wordt dat ze door hebben dat de gebeurtenis niet zo hoort te gebeuren. Kinderen zijn zich rond 5 maanden al bewust van het concept tellen. Ze blijven langer kijken naar telgebeurtenissen die schijnbaar niet blijken te kloppen. Tellen is dus iets wat blijkbaar aangeboren is. Het uiten hiervan is afhankelijk van de taal.

Er zitten wat haken en ogen aan violation of expectation research. Men kan aan het feit dat kinderen langer kijken naar ongewone gebeurtenissen niet zien of dit aan het begrijpen van een concept ligt of aan een verschil in perceptie.

Cognitieve neurowetenschappen houden zich bezig met welke hersenstructuren verantwoordelijk zijn voor bepaalde cognitieve ontwikkelingen. Er zijn twee lange termijngeheugen systemen: het impliciete en het expliciete geheugen. Deze structuren zijn op de zuigelingenleeftijd onvoldoende ontwikkelt, waardoor het vormen van herinneringen nog niet mogelijk is. Ook de prefrontale cortex ontwikkelt zich langzamer dan andere delen. Hier huist het werkgeheugen, wat pas na het eerste half jaar toegankelijk wordt. Hierdoor kunnen mentale representaties worden gevormd en kan object permanentie bereikt worden.

De sociale-contextuele benadering richt zich invloed vanuit de omgeving, in het bijzonder die van ouders en andere verzorgers. Via guided participation begeleiden volwassenen hun kinderen om het begrip van het kind dichter bij dat van de volwassene te brengen. Dit is echter sterk cultuurafhankelijk.

Language Development

Voor kinderen beginnen te spreken beginnen ze kraaien en brabbelen, per ongeluk imiteren van geluiden en daarna het bewust imiteren van geluiden zonder dat ze de betekenis hiervan kennen. Deze geluiden worden prelinguistische spraak genoemd.

In eerste instantie kan een kind alleen maar huilen in verschillende toonhoogtes. Tussen 6 weken en 3 maanden begint het kraaien. Brabbelen is het telkens herhalen van dezelfde lettergreep en ontstaat in 6-10 maanden. Na 9-10 maanden imiteren kinderen bewust geluiden. Belangrijk bij het ontwikkelen van taal is het herkennen van geluiden. Dit gebeurt al in utero. Voor geluid betekenis krijgt kunnen kinderen geluiden die ze vaker horen herkennen. Kinderen van 6 maanden oud zijn in staat naar hun eigen naam of een ander bekend woord te luisteren. Ook leren ze dan het herkennen van de phonemes van hun eigen taal. Rond 10 maanden verliezen baby’s het vermogen tussen de phonemes van verschillende talen te discrimineren. De tweede helft van het eerste jaar leren kinderen hoe geluiden geordend zijn in spraak.

Gebaren zijn ook een belangrijke manier om taal te vergaren. Rond 9-12 maanden worden conventionele sociale gebaren aangeleerd (ja knikken, nee schudden, zwaaien). Bij 13 maanden komen representatieve gebaren die een handeling uitdrukken. Symbolische gebaren steken de kop op bij de eerste woordjes. Gebaren verdwijnen wanneer kinderen het woord leren voor het gebaar. Gebaren is blijkbaar aangeboren, aangezien blinde kinderen het ook doen.

Het eerste woord komt er rond 10 maanden uit, waarbij het kind op linguistische spraak overgaat: verbale uitdrukkingen met betekenis. Een holofrase is een enkel woord dat een hele gedachte weergeeft. Rond 13 maanden snappen kinderen dat een woord voor een ding of gebeurtenis staat. Tussen 16-24 maanden vind een verbale groeispurt plaats waarbij de woordenschat gigantisch toeneemt. Zelfstandige naamwoorden worden makkelijker geleerd dan werkwoorden. Dit is niet afhankelijk van cultuur.

De eerste zin komt rond 18-24 maanden en bestaat uit twee woorden. Dit wordt telegramspraak genoemd, waarbij alleen essentiële woorden in de zin verwerkt worden. Rond 20-30 maanden worden kinderen beter in grammatica en gaan ze meer lidwoorden en voegwoorden gebruiken. Ook worden ze zich bewust van tegenwoordige en verleden tijd.

Karakteristiek voor vroege spraak is het simplificeren van zinnen door alleen essentiële woorden te gebruiken. Ook begrijpen kinderen grammatica eerder voordat ze het toe kunnen passen. Kinderen ondergeneraliseren betekenissen van woorden door het op slechts een specifiek voorwerp van toepassing te laten zijn. Het omgekeerde gebeurt ook, ze overgeneraliseren doordat bepaalde voorwerpen eigenschappen delen. Ook weten ze niet dat sommige taalregels uitzonderingen hebben.

Er woedt al tijden een debat of taalvaardigheid aangeleerd of aangeboren is. Volgens Skinner is het aangeleerd door operante conditionering via imitatie en observatie. Dit verklaart echter niet waarom kinderen zelf compleet nieuwe woorden kunnen verzinnen of correcter gaan spreken terwijl de ouders in kindertaal blijven praten.

Volgens Chomsky’s nativisme hebben mensen een aangeboren capaciteit voor taalontwikkeling.

Mensen hebben een aangeboren language acquisition device dat helpt bij het wegwijs worden in de regels van een taal. Het differentiëren tussen op elkaar lijkende geluiden en het feit dat de ene hersenhelft groter is dan de ander staaft het nativisme. Over het algemeen gaat men ervan uit dat taalvaardigheid zowel aangeboren als aangeleerd is.

In eerste instantie hebben alleen de hersenstam en pons invloed op spraak in de vorm van huilen. Brabbelen ontstaat naarmate de motor cortex zich verder ontwikkelt. In het begin van het tweede jaar komen de pathways die motor cortex en auditoire cortex linken tot stand. Lateralisatie van functie treedt zeer vroeg op. Vanwege de hoge mate van plasticiteit kunnen andere delen van de hersenen de functie vrijwel geheel overnemen als het reguliere gedeelte uitvalt. De plasticiteit van het brein kan ook de groei van de woordenschat verklaren tussen 13-20 maanden.

Ouders spelen ook een belangrijke rol bij taalontwikkeling. In de prelinguistische periode helpt het herhalen van de kreten van het kind bij de taalontwikkeling. Rond 8 maanden krijgt een kind door dat men elkaar de beurt geeft in een conversatie. Het ontwikkelen van de vocabulaire gebeurt door het kind aan te moedigen als een woord correct wordt uitgesproken of te corrigeren als dit incorrect is. Ook dienen mogelijkheden om het kind iets nieuws te leren aangegrepen worden. Naarmate een woord door ouders vaker gebruikt wordt, zal het kind het sneller leren. Kinderen leren ook beter praten als de ouder een hoge SES heeft, omdat deze ingewikkeldere zinnen gebruikt met meer woorden. Code mixing is het gebruiken van twee talen door elkaar en treedt op in een huishouden waar twee talen worden gesproken. Dit betekent niet dat de talen door elkaar gehaald worden! Switchen van de ene naar de andere taal wordt code switching genoemd.

Spraak van volwassenen past zich aan als ze tegen kinderen praten. Deze kindgerichte spraak bevat onder andere langzame versimpelde spraak, hoge tonen, korte woorden en zinnen en veel herhaling. Kinderen lijken dit te prefereren boven normale spraak.

Om een kind klaar te maken voor lezen en schrijven kan gebruik gemaakt worden van drie verschillende voorleesstijlen. De beschrijvende stijl focust zich op wat er in de plaatjes gebeurt en nodigt het kind uit dit te beschrijven. De begrijpende stijl nodigt het kind uit voorspellingen te maken wat er blijkbaar gaat gebeuren. De performance-georienteerde stijl leest door het hele verhaal en stelt later vragen. De beschrijvende stijl is het nuttigst als de vocabulaire nog niet al te groot is, de begrijpende stijl bij een wat uitgebreidere woordenschat. Bij shared reading gaat het kind het verhaal vertellen terwijl de ouder de rol van actieve luisteraar aanneemt.

The Birth Process

Parturitie zijn de veranderingen die optreden in de baarmoeder en de cervix zo’n twee weken voor de geboorte. Het eerste stadium van de geboorte duurt bij het eerste kind een uur of twaalf, waarbij de weeën voor verwijding van de cervix zorgen. Het tweede stadium duurt ongeveer een uur en begint als het hoofdje door de cervix beweegt. Dit stadium eindigt als het kind helemaal geboren is. In het derde stadium vindt de nageboorte plaats.

De geboorte kan vaginaal plaatsvinden of via een keizersnede. Keizersneden worden toegepast bij foetale nood, excessief bloedverlies bij de moeder, een verkeerde ligging of een hoog geboortegewicht. Het aantal keizersneden neemt de laatste jaren toe.

Men kan er voor kiezen de bevalling onder anesthesie te laten geschieden. Deze medicijnen passeren echter de placenta en kunnen dus schadelijk zijn voor de foetus. Hiervoor is de natural childbirth methode ontwikkeld, een methode waarbij men ervan uit gaat dat de pijn grotendeels wordt veroorzaakt door angst en men via uitleg van de fysiologie van de geboorte de angst probeert te verminderen. Nog een methode was de prepared childbirth waarbij de moeder door middel van oefeningen en sociale steun de bevalling kan ondergaan. De meeste vrouwen ondergaan tegenwoordig anesthesie.

The Newborn Baby

De eerste vier weken naar de geboorte wordt de neonatale periode genoemd. het gemiddelde gewicht van een pasgeborene is 7,5 pond met een lengte van zo’n 50 cm. Baby’s verliezen de eerste dagen gewicht door verlies van vocht. Na de 5e dag komt dit gewicht er weer aan. Het hoofd kan wat misvormd zijn door de passage door de cervix, maar dit trekt altijd bij. Sommige baby’s zijn de eerste dagen erg harig door de Stuvia.com - De Marktplaats voor het Kopen en Verkopen van je Studiemateriaal lanugo, prenataal haar wat nog niet uitgevallen is. Pasgeborenen zijn de eerste dagen bedekt met vernix caseosa, een olieachtige substantie die beschermt tegen infecties.

Vier tot zes uur na de geboorte vind het grootste deel van de overgang plaats van uterus naar omgeving. Baby’s beginnen met ademen zodra ze in contact komen met lucht. Drie of vier dagen na geboorte kan neonatale icterus optreden als gevolg van een lever die nog niet goed op gang is gekomen. Dit trekt na enkele dagen weer bij.

Op een en vijf minuten na de geboorte worden de APGAR-score bepaald. Deze staat voor uiterlijk, hartslag, reflexen, spiertonus en ademhaling. Een APGAR score onder de zeven is een indicatie voor respiratoire ondersteuning. Onder de vier dient levensreddende behandeling te worden gestart. De neurologische staat van het kind wordt benaderd met de Brazelton Neonatal Behavioral Assessment

Scale. Het analyseert de motor organisatie, zoals activiteitsniveau; reflexen; veranderingen in bui; aandacht en interactie; en indicaties voor schade aan het CZS. Via de hielprik worden kinderen tevens getest op stofwisselingsziekten. Kinderen slapen veel (75%) in hun eerste maanden, maar worden ongeveer om de vier uur wakker. ’s Nachts slapen gebeurt meer naarmate een kind overdag actiever wordt. Slaapritmes en schema’s variëren per cultuur.

Survival and Health

De meeste baby’s worden gezond geboren, maar er kunnen veel verschillende complicaties optreden. Als eerste kan een geboortetrauma als gevolg van zuurstoftekort, infecties of verwonding optreden. Baby’s die postterme geboren worden hebben ook een hogere kans op geboortetrauma, omdat ze groter zijn en door het oud worden van de placenta minder goed gevoed worden in de baarmoeder. Een te laag geboortegewicht (minder dan 5,5 pond) is na geboortedefecten de hoofddoodsoorzaak van pasgeborenen. Een laag geboortegewicht kan komen doordat een kind preterm geboren is of doordat het te klein is voor zijn leeftijd. Vijftig procent van de preterme geboortes zijn geassocieerd met infecties in de baarmoeder. Andere oorzaken zijn maternale of foetale nood, bloedingen van de placenta en overrekken van de uterus. Factoren die voor een laag geboortegewicht kunnen zorgen zijn talrijk. Demografische factoren zoals een hoge of lage leeftijd en een lage SES kunnen een rol spelen. Medische factoren zoals eerste kind, meer dan vier kinderen, klein of dun zijn, miskramen in de voorgeschiedenis, zelf een laag geboortegewicht hebben en multipele miskramen spelen ook een rol. Prenataal gedrag en omgevingsfactoren zoals intoxicaties, onvoldoende voeding en veel stress hebben ook invloed. Als laatste zijn medische factoren geassocieerd met de zwangerschap van belang, zoals vaginaal bloedverlies en infectie.

De voornaamste behandeling voor baby’s met een laag geboortegewicht is de couveuse. Aanrakingen van de ouders helpen bij de groei en ontwikkeling van het kind. Preterme baby’s zijn alerter en wakkerder, slapen langer achter elkaar door en hebben langere perioden van REM-slaap. Het geven van surfactans bevorderd de overleving.

Ook op de lange termijn heeft vroeggeboorte invloed. Kinderen met een te laag geboortegewicht hebben een hoger risico op hart- en vaatziekten en diabetes type II. Kinderen met een zeer laag geboortegewicht tonen cognitieve deficiënties, met name in geheugen en denksnelheid. Kinderen met een extreem laag geboortegewicht zijn vaak kleiner dan leeftijdsgenoten en hebben vaker te kampen met neurologische en gedragsproblemen.

Doodgeboorte wordt gedefinieerd als dood na 24 weken zwangerschap en is verantwoordelijk voor meer dan de helft van perinatale dood. Waarschijnlijk speelt groeirestrictie een cruciale rol. De kans op doodgeboorte wordt groter als een vorig kind een te laag geboortegewicht had. Complicaties bij de geboorte kunnen teniet gedaan worden door een goede familieomgeving en gunstige omgevingsfactoren. In het infant health en development program was onderzocht of ondersteuning van kind en familie de cognitieve achterstand weg zou kunnen werken bij preterme baby’s met een te laag geboortegewicht. Dit bleek zo te zijn, maar zodra de steun wegviel rond de leeftijd van drie jaar, trad er weer achterstand op. Het Kauai onderzoek toonde aan dat omgevingsfactoren veel invloed kunnen hebben op de achterstand van kinderen met een laag geboortegewicht. Dit komt door zogenoemde protective factors zoals individuele eigenschappen zoals IQ en EQ, banden met minstens een familielid en beloningen in het leven die men een gevoel van waarde en controle geven. Tijdens de kindertijd heeft de thuisomgeving de belangrijkste rol. Op volwassen leeftijd zijn dit de individuele vaardigheden van de persoon.

In Nederland is de infant mortality rate 5 per 1000. Congenitale defecten zijn de hoofdboosdoener, gevolgd door een te laag geboortegewicht, SIDS en zwangerschapscomplicaties. Het risico op kindersterfte neemt toe bij jongens, oude of jonge moeders en een lage SES.

Er bestaan ook verschillen in cultuur wat kindersterfte betreft. Dit komt waarschijnlijk omdat minderheden er slechtere leefstijlen op na houden.

SIDS komt voor bij kinderen onder de een jaar die na grondig onderzoek op onverklaarbare wijze om het leven zijn gekomen. Slapen op de buik, prenatale blootstelling aan cafeïne en rook in de omgeving zijn predisponerende factoren. Ook een verhoogde spiegel van alfa-foetoproteine in het tweede trimester van de zwangerschap en genetische factoren spelen een rol. Er is een defect aan chemoreceptoren in de hersenstam aangetoond die ademhaling, hartslag en lichaamstemperatuur reguleren. Hierdoor draaien baby’s hun hoofd niet weg als ze onder de dekens hun eigen uitgeademde lucht inademen. Slapen op de buik remt de slikreflex. Men moet met name te zachte oppervlakken vermijden en zorgen dat het kind overdag genoeg op de buik kan liggen.

Ongelukken zijn ook een oorzaak van kindersterfte met in de top drie: vallen, schadelijke stoffen consumeren en brandwonden. Speciale aandacht verdient het shaken baby syndrome. Het is een vorm van mishandeling waarbij de baby stevig heen en weer wordt geschud, met als gevolg dat er intracerebrale bloedingen op kunnen treden. Aan de buitenkant valt vaak niets te zien, dus bij verdenking hierop is een

CT geïndiceerd.

Als laatste is vaccinatie belangrijk. Sommige idioten laten hun kinderen alleen niet vaccineren omdat ze denken dat het immuunsysteem niet zoveel vaccins aankan of dat het vaccin neurologische schade toe kan brengen.

Early Physical Development

De meeste groei vindt plaats tijdens de eerste drie jaar van het leven om dan geleidelijk aan af te zwakken. Tanden beginnen rond de leeftijd van 3-4 maanden door te komen en bij de leeftijd van drie jaar heeft een kind alle melktanden. Groei is naast genetische factoren ook grotendeels afhankelijk van het voedingspatroon.

Borstvoeding voor minstens 6 maanden wordt aanbevolen en is de beste voeding voor een baby, aangezien het met zeer veel voordelen voor de gezondheid gepaard gaat, zoals minder infecties, kleinere kans op leukemie en SIDS en betere cognitieve ontwikkeling. Borstvoeding moet alleen worden afgeraden als de moeder medicijnen neemt die overgedragen worden door moedermelk of als de moeder besmet is met HIV of actieve tuberculose.

Bij de geboorte wegen de hersenen 25% van wat ze uiteindelijk gaan wegen. Dit gewicht is 90% op driejarige leeftijd en compleet op zesjarige leeftijd. Bepaalde delen van de hersenen groeien op bepaalde momenten sneller dan andere delen. Groeispurten van de hersenen gaan gepaard met veranderingen in cognitie. Het ruggenmerg en de hersenstam hebben deze groeispurt bij de geboorte reeds voltooid. Het cerebellum groeit het snelst in het eerste levensjaar. Het cerebrum is verdeeld in twee helften. De specialisatie van de helften wordt lateralisatie genoemd. De helften worden gescheiden door het corpus callosum wat rond het tiende jaar zijn uiteindelijke grootte bereikt. De occipitale kwab is bij de geboorte al volgroeid, maar voor de frontale kwabben duurt dit nog vele jaren.

De hersenen bestaan uit gliacellen en neuronen. De toename van dendrieten en synapsen gedurende de eerste twee levensjaren zorgt voor groei van de hersenen. Pas na de geboorte gaan neuronen verbindingen vormen. Via het proces integratie raken neuronen verbonden met bepaalde spiergroepen en via differentiatie krijgen ze allen een andere functie. Als eerst vormt het brein meer neuronen dan nodig zijn.

Degenen die niet goed werken of niet gebruikt worden sterven af, dit om een efficiënt zenuwstelsel te ontwikkelen. Daar staat tegenover dat er ook weer nieuwe worden gevormd en dat de verbindingen versterkt worden. Myelinisatie van de verbindingen gebeurt door gliacellen. De tastpathways zijn als eerst gemyeliniseerd, nog voor de geboorte. Dat voor het gehoor duurt tot het vijfde levensjaar en dat voor zicht de eerste vijf maanden. Myelinisatie van de hippocampus kan doorgaan tot het zeventigste jaar. Myelinisatie is verantwoordelijk voor het verschijnen en verdwijnen van vroege reflexen.

Het brein wordt uiteindelijk gevormd door ervaring. De mobiliteit van de hersenen om zich aan te passen wordt plasticiteit genoemd. De mate van plasticiteit speelt waarschijnlijk een rol bij intelligentie. Te weinig input vanuit de omgeving kan leiden tot verminderde ontwikkeling. Het kan zelfs zo zijn dat helemaal geen input kan leiden tot het permanent uitschakelen van neuronen. Corrigerende invloeden kunnen helpen in geval van verwaarlozing van het brein op jongere leeftijd.

De tast en pijnzin zijn van alle zintuigen het eerst ontwikkeld. Bij 32 weken zwangerschap is het gehele lichaam gevoelig voor tast. Ook reuk en smaak zijn ontwikkeld als het kind de wereld in komt. Voorkeur voor bepaalde smaken is waarschijnlijk aangeboren. Afkeer van bitter bijvoorbeeld, omdat veel bittere stoffen giftig zijn. Ook het gehoor ontwikkelt zich al in utero. Dit gebeurt waarschijnlijk om na de geboorte de band tussen ouders en kind te versterken. Ook zijn ze na drie dagen al in staat nieuwe geluiden te onderscheiden van geluiden die reeds gehoord zijn.

Zicht is het slechtst ontwikkelt bij de geboorte. Ogen van pasgeborenen zijn kleiner dan die van volwassenen en de retina en N.II zijn beide nog onderontwikkeld. Perifeer zicht is gering. Het vermogen voorwerpen te volgen neemt snel toe de eerste maanden. Na vier maanden kunnen rood, groen, geel en blauw onderscheiden worden. Zicht bij de geboorte is 20/400 en bereikt 20/20 na een maand of acht.

Binoculair enkelzien ontwikkelt zich pas rond vijf maanden.

De ontwikkeling van motorische vaardigheden wordt gevolgd door middel van mijlpalen. Motorische vaardigheden volgen handelingssystemen: ze gaan van steeds grover, naar steeds fijner en complexer. De Denver Developmental Screening Test wordt gebruikt om vooruitgang van 1 maand tot 6 jaar te testen. De test wordt onderverdeeld in grove en fijne motorische vaardigheden. Motorische ontwikkeling van het hoofd komt het eerst tot stand. Bij de geboorte kan het kind het hoofd naar links en rechts draaien. Pas rond vier maanden is het in staat het hoofd helemaal op te tillen.

Controle over de handen verloopt in stappen. Na een maand of drie kan een kind een middelgroot voorwerp vastgrijpen, maar heeft het nog moeite met kleine voorwerpen. Na 7-11 maanden ontwikkelt zich de pincetgreep.

Na drie maanden kan een kind omrollen. Kruipen ontstaat na 6-10 maanden waardoor een hele nieuwe periode van verkennen aanbreekt. Staan gebeurt rond 7 maanden. Lopen rond het eerste jaar. Kinderen in walkers stoppen vertraagt hun motorische ontwikkeling.

Motorische ontwikkeling vindt niet slechts plaats door groei van de hersenen. Ook de omgeving speelt een belangrijke rol. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de loopreflex in de eerste vier levensmaanden. Deze wordt uitgelokt als de omstandigheden er juist voor zijn (in water houden, rechtop laten staan). Belangrijk bij de ontwikkeling is dus de motivatie van het kind iets te doen in combinatie met de fysieke beperkingen.

De invloed vanuit de omgeving kan mede verklaren waarom het ene kind sneller bepaalde mijlpalen bereikt dan het andere. Perceptie en motorische ontwikkeling versterken elkaar. Volgens de ecologische theorie van perceptie zijn motorische en waarnemende vaardigheden onderdeel van een systeem dat gedrag in verschillende contexten kan beïnvloeden. Het draait in feite allemaal om affordances: het passen van fysieke eigenschappen in een bepaalde omgeving of situatie. Het is afhankelijk van de houding die het kind neemt. Als een kind leer kruipen op een schuine ondergrond, moet het dit weer helemaal opnieuw leren als het leert lopen.

Motorische ontwikkeling is ook deels afhankelijk van cultuur. In sommige culturen wordt motorische ontwikkeling aangemoedigd, terwijl in andere culturen het kind kort gehouden wordt, maar later wel volledig tot ontwikkeling komt.